Historia Studium
W pierwszych powojennych latach funkcjonowania Uniwersytetu Wrocławskiego, języków obcych, tj. angielskiego, francuskiego, niemieckiego, rosyjskiego oraz greki i łaciny, nauczali odpowiednio wykwalifikowani asystenci i adiunkci, a nawet nauczyciele liceów ogólnokształcących. Przy Uniwersytecie nie funkcjonowała żadna odrębna jednostka, w której zatrudnieni byliby lektorzy języków obcych. Nie była to zresztą sytuacja odosobniona, na innych polskich uczelniach działo się bowiem podobnie. Przełomową datą okazał się dzień 22 lutego 1953 roku, kiedy to zarządzeniem Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego zostało powołane Studium Języków Obcych (SJO). Dziś jednostka ta działa przy Uniwersytecie Wrocławskim pod nazwą Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych (SPNJO).
Nasze początki
Był rok 1953. Prorektor Uniwersytetu Wrocławskiego prof. Bronisław Biliński zlecił mgr Marianowi Adamusowi (lektorowi języka niemieckiego) organizację Studium Języków Obcych – jednostki, której głównym zadaniem miało być nauczanie języków obcych. We wrześniu pracę w Studium podjęło 11 lektorów w dwóch zespołach: neofilologicznym i języka rosyjskiego, a prace organizacyjne zakończono we wrześniu 1954 roku. W październiku 1954 roku kierownikiem SPNJO został mgr Władysław Dubowski (lektor języka rosyjskiego), który pełnił tę funkcję przez 30 lat do września 1984 r. W roku 1955 w Studium powołano cztery zespoły językowe: języka angielskiego (kierownik mgr Maria Gottwald), języka niemieckiego (kierownik prof. Stanisław Przeździecki), języka rosyjskiego (kierownik mgr Halina Myssak) oraz francuskiego i języków klasycznych (kierownik mgr Antoni Burakowski). Przez pierwszych 5 lat swego funkcjonowania Studium Języków Obcych zajmowało jedno pomieszczenie w budynku przy ul. Szewskiej 48 (dzisiejszy Instytut Historyczny), dopiero w roku 1958 zostało przeniesione do dwóch pomieszczeń przy Szewskiej 36, gdzie funkcjonowało przez 10 lat. Warunki lokalowe były w tamtym czasie bardzo trudne. Oba pomieszczenia wykorzystywane były jako lokale biblioteczne, tam również odbywały się zebrania poszczególnych zespołów językowych i tam lektorzy przeprowadzali kolokwia, egzaminy, a także przyjmowali studentów na konsultacjach. W roku 1966 z inicjatywy dr Władysława Dubowskiego prorektor ds. nauki utworzył Międzyuczelniane Seminarium Językoznawcze.
Kilku lektorów uzyskało tytuły doktorskie: dr Władysław Dubowski, dr Zenaida Gryczkiewicz, dr Krystyna Mielczarek, dr Maria Luiza Janikowska, dr Zofia Kubikowska, dr Marek Winiarczyk. Przeprowadzkę na Szewską 36 wspomina późniejsza Pani kierownik Studium mgr Gabriela Sorbian: „Niedługo potem przeprowadziliśmy się na ulicę Szewską 36 – gdzie mieliśmy jeden duży pokój dla wszystkich lektorów i jeden mały dla kierownika Studium. Istna Wieża Babel – kiedy pytaliśmy studentów, od biurek dobiegały słowa angielskie, niemieckie, francuskie, rosyjskie i łacińskie. Przeszkadzaliśmy sobie nawzajem, było bardzo trudno, pomimo to wszyscy wspominamy miło tamtą koleżeńską atmosferę.” W 1968 roku dzięki prof. Alfredowi Jahnowi – ówczesnemu rektorowi Uniwersytetu, Studium otrzymało do dyspozycji całe piętro (9 pomieszczeń) w budynku przy Szewskiej 50. Sale, jak na ówczesne warunki, urządzone były nowocześnie. Jedna sala wyłożona płytami dźwiękochłonnymi służyła do projekcji filmów (znajdował się tam aparat projekcyjny do wyświetlania filmów), druga sala przeznaczona była na laboratorium językowe typu rozgłośniowego (16-kabinowe firmy „Tesla”). W roku akademickim 1969/1970 nastąpiła zmiana nazwy Studium. Studium Języków Obcych (SJO) przemianowane zostało na Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych (SPNJO). Na przełomie lat 70. i 80. SPNJO przeprowadziło się do kamienic przy pl. Nankiera 2–3 (obok dzisiejszego Instytutu Filologii Romańskiej). Obiekt był wówczas po remoncie, ale przez kolejnych 20 lat, poza odmalowaniem pomieszczeń, nie robiono nic, aż do roku 2008.
Dzięki wielkiemu zaangażowaniu Pani Kierownik Studium mgr Aleksandrze Matkowskiej, która objęła tę funkcję w 2005 roku, wyremontowano wszystkie pomieszczenia Studium – budynek został dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, odświeżono sale dydaktyczne, wyremontowano toalety, całkowicie przebudowano parter, odrestaurowano południową fasadę, naprawiono balkony, wymieniono stolarkę, a dziewiętnastowieczne drzwi wewnętrzne poddano konserwacji. Na czas remontu Studium zostało przeniesione do tymczasowych siedzib przy ul. Szczytnickiej 11 i opuszczonego przez Instytut Informatyki baraku przy ul. Przesmyckiego. Remont ten nie obejmował jednak fasad kamienic od strony pl. Nankiera. W 2012 nastąpił drugi etap remontu, który trwał do września 2013 roku. Architektem była Agnieszka Czajkowska, wykonawcą Piotr Kempa, nadzór konserwatorski pełnili Łukasz Krzywka i Zdzisław Żak. Wyremontowano wówczas dach, piwnice oraz fasadę północną i piękne witryny na parterze. Pani kierownik mgr Aleksandra Matkowska po remoncie budynku mówiła tak: „Jeszcze raz pragnę podkreślić, że cieszę się bardzo z finalnego wyniku obu remontów, o które się usilnie starałam. Władze Uniwersytetu dostrzegły nasze problemy i doprowadziły do tak pięknego finału. Obecnie wycieczki zatrzymują się, żeby zrobić zdjęcia naszych pięknych fasad. Dziękuję wszystkim, którzy się do tego przyczynili”. Na uroczyste otwarcie siedziby Studium przy pl. Biskupa Nankiera 2-3 po remoncie, które odbyło się 19 czerwca 2009 roku, przybyli m.in. prorektorzy prof. Ryszard Cach i prof. Adam Jezierski, były rektor UWr prof. Leszek Pacholski, prof. Krystyna Gabryjelska, kanclerz mgr Ryszard Żukowski, kwestor mgr Jadwiga Gizowska oraz dziekani wydziałów.
Działalność dydaktyczna
W latach 1953–1970 lektoraty w Studium odbywały się raz w tygodniu po 2 godziny przez dwa lata studiów w wymiarze 120 godzin. Zajęcia prowadzono w grupach na poziomie początkującym i zaawansowanym. Z powodu braku materiałów dydaktycznych przystosowanych do nauczania języków obcych w uczelniach wyższych, w początkowej fazie działalności w Studium korzystano z podręczników do liceum, a lektorzy opracowywali własne skrypty i wybory tekstów, zwłaszcza z literatury fachowej. W latach 1971–1980 głównym językiem obowiązującym na wielu kierunkach studiów był język rosyjski – w wymiarze 90 godzin. Na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym językiem obowiązkowym był angielski, a na historii, historii sztuki, archeologii i etnografii – język niemiecki. Na pozostałych wydziałach i kierunkach studenci kontynuowali naukę języka obcego poznanego w szkole średniej. W roku 1970 w Studium zatrudnionych na etacie było 30 lektorów, 7 na umowach zleconych, jeden pracownik zatrudniony był na etacie laboranta naukowo-technicznego, a kolejny na stanowisku starszego referenta w sekretariacie Studium. Języka angielskiego nauczało siedmiu lektorów, francuskiego dwóch, łaciny i greki czterech, niemieckiego ośmiu, a rosyjskiego dziewięciu. Jeśli wziąć pod uwagę, że w roku swego powstania Studium zatrudniało jedynie 11 lektorów, można powiedzieć, że odnotowano bardzo szybki wzrost liczebny pracowników. Z pewnością było to podyktowane dużą rolą, jaką zaczęła odgrywać nauka języków obcych na uczelniach wyższych.
Dopiero w roku 1980 język rosyjski przestał być pierwszym obowiązkowym językiem obcym, studenci nie byli zobowiązani do kontynuowania nauki języka obcego rozpoczętej w szkole średniej. Mogli sobie wybrać język obcy, a nawet uczyć się dwóch języków obcych od podstaw. Zmiany te wpłynęły także na liczbę zatrudnionych wykładowców języka rosyjskiego – było ich mniej, zwiększono natomiast liczbę lektorów języków zachodnich. Po ogłoszeniu w Polsce stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. wprowadzono znaczące zmiany, które dotyczyły wyboru drugiego języka obcego: miał to być język kontynuowany ze szkoły podstawowej i średniej, co w praktyce oznaczało naukę rosyjskiego. Przełomowym był rok 1989. To wtedy opracowano nowy model nauczania języków obcych w Studium, który zaczął obowiązywać od października 1991. Zostały wprowadzone testy kwalifikacyjne dla studentów kontynuujących naukę języka obcego. Nowy model przewidywał początkowo 480 godzin, a od 1996 roku 300 godzin kredytu na naukę języka obcego. Zwiększono do 60 liczbę godzin lektoratu języka obcego w semestrze. Studenci dobrze znający język mogli zdać egzamin i przeznaczyć pozostały kredyt godzin na naukę innego języka obcego. Wprowadzono bloki językowe dla poszczególnych wydziałów, co pozwoliło usprawnić organizację lektoratów: można było łączyć w grupach studentów różnych lat i kierunków. Systemem wprowadzonym na Uniwersytecie Wrocławskim interesowały się inne uczelnie. Wiele z nich wzorowało się na założeniach modelu SPNJO UWr. Od 1994 wprowadzono program komputerowy obejmujący ewidencję studentów wszystkich wydziałów.
Nowy model nauczania języków obcych
Wraz z rozpowszechnianą w Polsce od 2003 roku publikacją Rady Europy Common European Framework of Reference for Languages: learning, teaching, assessment („Europejski System Opisu Kształcenia Językowego”), która zachęca nauczycieli języków obcych do stosowania we wszystkich krajach europejskich systemu opisu i oceny biegłości językowej w formie zestawu jednolitej skali: A1, A2, B1, B2, C1, C2, w grudniu 2003 roku grupa lektorów SPNJO pod nadzorem Pani kierownik SPNJO mgr Teresy Zarych oraz Pani prorektor ds. nauczania prof. dr hab. Krystyny Gabryjelskiej, opracowała nowy model nauczania języków dostosowany do potrzeb Uczelni oraz spełniający założenia CEFR. Zgodnie ze skalą biegłości CEFR zmodyfikowano testy kwalifikacyjne, opracowano programy nauczania, które dostosowano do obowiązującego od 2004 r. limitu 240 godzin na lektoraty języków obcych. Nowy projekt nauczania języków obcych przedstawiony został na posiedzeniu Senatu w dniu 31 marca 2004 r. i zaakceptowany przez Senat UWr do wdrożenia od roku akademickiego 2004/2005. Ten czas wspominają mgr Gabriela Sorbian oraz mgr Elżbieta Jerusel: „W roku 1991 nastąpiła istna rewolucja w nauczaniu po wprowadzeniu przez ówczesne kierownictwo – mgr Krystynę Kotlińską oraz mgr Klementynę Magnowską – poziomów A, B, C, D i następnie poziomu E obejmującego konwersacje. Lektoraty trwały już wtedy 90 minut i powoli zbliżaliśmy się do europejskiego systemu kształcenia.”
SPNJO obecnie
Dzisiaj studenci Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych dysponują bezpłatnym limitem 180 godzin na osiągnięcie poziomu B2 na studiach I stopnia oraz 60 godzin na uzyskanie poziomu B2+ na studiach II stopnia, a zasady nauczania języków obcych w SPNJO Uniwersytetu Wrocławskiego reguluje Zarządzenie nr 44/2013 Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego z dnia 29 marca 2013 r. W SPNJO zatrudnionych jest 88 osób, wśród których 82 to pracownicy dydaktyczni. W Studium działają 4 zespoły językowe: języka angielskiego, niemieckiego, języków romańskich oraz zespół języków starożytnych i języka rosyjskiego. Prowadzone są lektoraty z języków: angielskiego, niemieckiego, francuskiego, hiszpańskiego, włoskiego, rosyjskiego, portugalskiego oraz z łaciny i greki. Oprócz lektoratów w grupach i zajęć indywidualnych, przeprowadzane są testy kwalifikacyjne, egzaminy końcowe oraz egzaminy z języka obcego przed obroną pracy doktorskiej. Przeprowadzane są także rozmowy kwalifikujące studentów na wyjazdy w ramach programów wymiany międzynarodowej, płatne egzaminy certyfikujące i kursy językowe oraz egzaminy TELC (The European Language Test). Lektorzy SPJNO uczestniczą w licznych szkoleniach, warsztatach i konferencjach (w tym w szkoleniach na egzaminatorów TELC, zdobywając lub odnawiając licencje). Studium jest również organizatorem szkoleń metodycznych dla lektorów. Dysponuje 10 salami dydaktycznymi wyposażonymi w profesjonalny i nowoczesny sprzęt multimedialny.
Jubileusz 60-lecia Studium
16 września 2014 roku kierownictwo, pracownicy, emerytowani pracownicy, studenci i przyjaciele Studium oraz zaszczytne grono władz Uczelni wzięło udział w obchodach jubileuszu 60-lecia Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych, które miały miejsce w Auli Leopoldyńskiej oraz w Oratorium Marianum w gmachu głównym Uniwersytetu Wrocławskiego. Swoje wystąpienie wygłosili – rektor prof. dr hab. Marek Bojarski, prorektor ds. nauczania dr hab. prof. nadzw. Karol Kiczka oraz ówczesna Pani kierownik SPNJO mgr Aleksandra Matkowska, która przedstawiła historię oraz obecną działalność dydaktyczną Studium. Podczas uroczystości medalami Trzechsetlecia Uniwersytetu Wrocławskiego odznaczeni zostali zasłużeni pracownicy SPNJO. Posrebrzanym Medalem Trzechsetlecia Uniwersytetu Wrocławskiego JM Rektor odznaczył: mgr Aleksandrę Matkowską, kierownika SPNJO; mgr Iwonę Nowicką, zastępcę kierownika SPNJO; mgr Lidię Janotę, kierownika Zespołu Lektorów Języka Angielskiego. Brązowym Medalem Trzechsetlecia Uniwersytetu Wrocławskiego JM Rektor odznaczył: mgr Wandę Męcińską-Kiedroń, kierownika Zespołu Lektorów Języka Rosyjskiego, mgr Beatę Machalską, kierownika Zespołu Lektorów Języków Starożytnych, mgr Barbarę Dubińską-Sołtys, mgr Annę Jabłońską, mgr Aleksandrę Krajczyk, mgr Marię Polkowską-Zielińską, mgr Teresę Rukasz, mgr Izabelę Barnat, mgr Zbigniewa Gdowskiego, mgr Elżbietę Jerusel, mgr Agnieszkę Pęcikiewicz. Uroczystość uświetnił swoim występem Chór Uniwersytecki „Gaudium” pod batutą Alana Urbanka.
Lektoraty w dobie pandemii
Nowy rozdział w historii SPNJO wyznaczył wybuch pandemii COVID-19. Od dnia 11.03. 2020 r. wszystkie zajęcia i konsultacje odbywające się w Uniwersytecie Wrocławskim zostały przeniesione w tryb zdalny, a kierownicy jednostek zostali zobowiązani do zorganizowania pracy dydaktycznej w tym systemie. Sale opustoszały, a my zasiedliśmy przed komputerami, chociaż początkowo nie było rozwiązań systemowych. Sami staraliśmy się znaleźć sposoby jak najlepszego prowadzenia zajęć na odległość. Na początku materiały udostępniane były studentom elektronicznie do pracy własnej. Lektorzy korzystali też z platform i komunikatorów internetowych, aplikacji do rozmów i wideokonferencji. Jednak szybko przeszliśmy na Office 365, do którego dostęp ma każdy student oraz pracownik UWr. Odpowiednio przeszkoleni wszyscy zaczęliśmy wykorzystywać do prowadzenia zajęć w czasie rzeczywistym Microsoft Teams, który łącząc elementy komunikacji i współpracy grupowej umożliwia także prowadzenie zajęć online, udostępnianie materiałów, ocenianie prac czy też prowadzenie prezentacji. Przez cały okres prowadzenia zajęć zdalnie staraliśmy się, żeby nauczanie języka obcego przebiegało jak najlepiej, a studenci osiągnęli wymagane efekty kształcenia we wszystkich sprawnościach językowych. I się udało! Nasza praca i zaangażowanie w tym trudnym czasie, zostały wysoko ocenione przez studentów w ankietach ewaluacyjnych przeprowadzanych regularnie w Studium.
Oprac. na podstawie:
- Uniwersytet Wrocławski w latach 1945-1970 Księga jubileuszowa pod red. Władysława Floryana, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1970.
- Kamilla Jasińska, Łukasz Krzywka, Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych jak nowe, Przegląd Uniwersytecki 3(2013), s. 44-45.
- Gabriela Krajewska, „Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych po remoncie”, Przegląd Uniwersytecki 10 (161) 2009, s.22.
- Aleksandra Matkowska „Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych”, Przegląd Uniwersytecki nr 1 (164) 2010.
